اصول ایمنی کار در ارتفاع

كار در محيط هاي صنعتي همواره با مخاطرات بهداشتي، ايمني و زيست محيطي همراه است. اين مخاطرات در فعاليت هاي مختلف كاري می توانند به شكل هاي متفاوتي ظاهر شده و در صورت عدم برنامه ريزي و كنترل صحيح، پيامدهايي را به دنبال داشته باشند كه گاهي اوقات جبران آنها به هيچ وجه امكان پذير نيست. از اين رو داشتن برنامه اي نظام مند براي شناسايي خطرات شغلي و لحاظ نمودن برنامه هاي كنترلي و پيشگيرانه به منظور جلوگيري از بروز پيامدهاي ناگوار در محيط كار امري اجتناب ناپذير است.”كار در ارتفاع” از جمله فعاليت هايي است كه در محيط هاي كاري مختلف به صورت روزمره و يا براي انجام برنامه هاي تعمير و نگهداري انجام مي شود. شرايط خاص كار در ارتفاع،‌ آن را به فعاليتي خاص از نظر نوع مخاطرات و پيامدهاي حوادث احتمالي آن تبديل نموده است. وجود اين شرايط، اقدامات خاصي را نيز به منظور حصول اطمينان از برقرار شدن ملاحظات ايمني، بهداشت و محيط زيست نياز خواهد داشت. در تدوين اين مجموعه سعي شده تا با توجه به شرايط و ملاحظات ذكر شده، يك راهنماي كاربردي براي استفاده در زير مجموعه هاي بهداشت حرفه ای ارائه شود.

كار در ارتفاع :

هر كار يا فعاليتي كه موقعيت انجام آن ، در ارتفاع بيش از 2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد.

 نكات ايمني كار در ارتفاع:                                 

 1- قبل ازشروع بكار بایستی مطمئن شد که کارگران از کار در ارتفاع واهمه ای نداشته و از لحاظ روحی روانی و جسمی حداقل فاکتورهای لازم را دارا هستند.

2- قبل از شروع عمليات كار در ارتفاع در مجاورت خطوط هوايي برق فشار ضعيف، بايستي مراتب به مسئولين و مراجع ذيربط اطلاع داده شود تا اقدامات احتياطي لازم از قبيل قطع جريان، تغيير موقت يا دائم مسير يا روكش كردن خطوط مجاور ساختمان با لوله­ هاي پلي اتيلن يا شيلنگ هاي لاستيكي و نظاير آن انجام شود.

3- در هنگام وقوع بادهاي شديد كه سرعت آن بيش از 50-40 كيلومتر در ساعت باشد، كار در ارتفاع بايستي تعطيل شود.

4- در هنگام وقوع رعد و برق هاي شديد، كار در ارتفاع به دليل امكان برق زدگي به ويژه بر روي داربست هاي فلزي ممنوع است.

5- در هنگام بارندگي، هر گونه عمليات با استفاده از تجهيزات برقي بويژه جوشكاري برق و همچنين در شرايطي كه سطوح كار در اثر ريزش باران لغزنده مي­ شود، ممنوع است.

6- در هنگامي كه نور كافي در محيط عمليات وجود نداشته باشد و يا در شرايطي كه به علت گرد و خاك، مه و يا بارش باران و برف، ميزان ديد كافي نباشد، بايستي عمليات كار در ارتفاع تعطيل گردد.

7- مجريان عمليات كار در ارتفاع بايستي حداقل داراي قدرت ديد 10/4 با عينك و يا بدون عينك باشند.

عامل كار در ارتفاع:

فردي است كه آموزش هاي متناسب با نوع كار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام كار بصورت ايمن مي باشد .

حفاظت از سقوط:

مجموعه تدابير و اقداماتي است كه به منظور پيشگيري از سقوط يا كاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي شود .

ايمن سازي كار در ارتفاع:

 در فرآيند ايمن سازي عمليات كار در ارتفاع 3 مرحله وجود دارد:‌

1-پرهيز از كار در ارتفاع و يا انجام بخش هايي از آن در سطح زمين در شرايطي كه اين امكان وجود داشته باشد.

2-در صورتيكه الزاماً كار مي­ بايست در ارتفاع انجام گيرد از روش ها و تجهيزاتي استفاده شود  كه خطر سقوط افراد در حين كار را از بين ببرد

3- در شرايطي كه امكان از بين بردن خطر سقوط وجود نداشته باشد از روش ها و تجهيزاتي استفاده مي شود كه ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشي از سقوط را كاهش  مي دهد .

روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع :

الف-سامانه محدود كننده:

سامانه اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي كند و به دو شكل عمومي نظير، نرده حفاظتي و فردي شامل نقطه اتصال، لنيارد و كمربند حمايل بند كامل بدن مورد استفاده قرار مي گيرد.

ب-سامانه متوقف كننده :

سامانه اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي گردد . كه به دو شكل فردي شامل ،كمربند حمايل بند كامل بدن ، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار مي گيرد .

ج-دسترسي با طناب :

اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي باشد : يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي نمايد كه شامل ، كمربند حمايل بند كامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار، و يا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي شود .

فاصله ايمن :

حداقل فاصله اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار مي گيرد.

در این بخش از مقاله به معرفی برخی از تجهیزات و لوازم ایمنی کار در ارتفاع می پردازیم:

لنيارد : طناب يا تسمه اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي گيرد.

كمربند ايمني : وسيله اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري كه ناحيه كمر را مي پوشاند.

حمايل بند كامل بدن (هارنس ): پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است ، فرد را به ساير تجهيزات سامانه هاي كار در ارتفاع وصل مي كند.

قلاب قفل شونده ( كارابين ): ابزاري است حلقه اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه هاي كار در ارتفاع به يكديگر ، مورد استـــفاده قرار مي گيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار ، ايمن مي گردد .

شوك گير : ابزاري است كه در روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار مي گيرد .

انواع طناب : تكيه گاهي ، عمليات ، ايمني ، ديناميكي ، نيمه استاتيك ، پشتيبان طناب تكيه گاهي

پشتيبان طناب تكيه گاهي : طنابي است انعطاف پذير كه از يك سمت به تكيه گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدود سازي فرد در برابر سقوط عمل مي كند .

طناب عمليات : طنابي از نوع تكيه گاهي است كه براي حالت معلق ، موقعيت گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد استفاده قرار مي گيرد .

طناب ايمني : طنابي از نوع تكيه گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع ، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حين سقوط متوقف مي نمايد .

طناب ديناميك : طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار مي گيرد.

انواع نردبان : يك طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ريلي ، ثابت سقفي ( پله مرغي ) ، كشويي ،

طنابي داربست : ساختاري است موقتي ، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار مي گيرد و به انواع ثابت ، متحرك ، ديواركوب ، معلق و نردباني تقسيم مي شود.

اجزاء داربست : پايه ، كفشك ، تير ، دستك ، اتصالات يا بست ها ، راه دسترسي ، كف پوش سكو ، پاخور ، تير مياني حفاظتي ، تير بالايي حفاظتي ، بالشتك ،

صفحه پايه بالشتك : صفحه اي است از جنس چوب ، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار مي گيرد .

راه دسترسي : براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي گيرد .

مهار: قطعه اي است كه به صورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي كند .

بادبند : قطعه اي است كه در طول ، عرض يا ارتفاع ( عمودي يا مورب ) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي گردد.

بالابر سيار : ماشين سياري است كه براي انتقال افراد براي كار در ارتفاع ، از داخل سكو ( محفظه ايمن ) استفاده مي شود با اين ديد كه افراد مي توانند در يك موقعيت دسترسي خاص به داخل سكو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي شوند :

گروه الف : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار همواره داخل خط واژگوني است.

گروه ب : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار ممكن است خارج از خط واژگوني باشد .

و براساس نوع حركت به سه گروه زير تقسيم مي شوند:

نوع اول : بالابر سياري كه حركت آن فقط در موقعيت ترافيكي مجاز مي باشد.

نوع دوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از مكاني بر روي شاسي كنترل مي شود .

نوع سوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از درون سكو كنترل مي شود.

ضريب ايمني : نسبتي است كه از تقسيم حداكثر نيروي وارده به سازه كه مي تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به نيروي وارده ناشي در زمان بهره برداري كه به همان عضو وارد مي گردد . اين ضريب هرگز نبايد (كمتر از 4/2) باشد.

استانداردهای کار در ارتفاع بر اساس استانداردهای( 92A ANSI  و BSEN 280):

حد بار كاري : حداكثر باري است كه توســط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص شده توسط شركت ســازنده ، مجاز به بهره برداري و استفاده از دستگاه يا تجهیزات مي باشد .

بار كاري ایمن(SWL) :حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات ، در وضعيت هاي مشخص در نظر گرفته مي شود.