مقدمه
امروزه جملاتی مانند حادثه همیشه در كمین است و حادثه خبر نمی‌كند را همه شنیده‌ایم. همه ساله میلیون‌ها حادثه ناشی از كار، به‌ویژه در كارگاه‌ها اتفاق می‌افتد كه بعضی از آنها مرگبار است و برخی دیگر موجب از كارافتادگی كلی و جزیی می‌گردد. در اغلب موارد حوادث ناشی از كار موجب از كارافتادگی موقت می‌شود كه ممكن است ماه‌ها به طول انجامد. حوادث همیشه موجب ایجاد اضطراب و ناراحتی شدید خانواده فرد قربانی می‌شود و ممكن است در زندگی خانوادگی نیز اثرات فلاكت باری داشته باشد. در این مقاله مطالبی در رابطه با ایمنی كارگران و نكات ایمنی در كارگاه‌ها ارایه می‌گردد.
1- ایمنی كارگران
كلیه كارگران وكاركنان كارگاه‌ها باید باتوجه به نوع كاری كه انجام می‌دهند از پوشش‌های حفاظتی و ایمنی مناسب استفاده نمایند.
-
لباس كارمناسب
– در اماكنی كه خطر انفجار یا آتش‌سوزی وجود دارد، استفاده از لباس كارهایی كه ایجاد الكتریسیته ساكن می‌كنند، اكیدا ممنوع است.
– استفاده از كمربند بر روی لباس كار و آستین دكمه‌دار ممنوع می‌باشد.
– لباس كارگران برق كار نباید هیچ جزء فلزی داشته باشد.
– لباس كار باید باتوجه به نوع كار انتخاب شود.
-
كلاه، كفش و دستكش ایمنی
– كارگران و كاركنانی كه در معرض سقوط اشیاء قراردارند باید از كلاه ایمنی استفاده نمایند.
– كلاه ایمنی باید سبك (حدود 400 گرم)، عایق برق، مقاوم در برابرآتش و قابل شستشو باشد و حتما داخل آن ضد عفونی گردد. (طبق استاندارد DIN به شماره 4840)
– كارگرانی كه با دریل، ابزار چرخنده و ماشین‌های دارای قطعات چرخنده و غلطنده، كار می‌كنند نبایستی از دستكش استفاده نمایند.
– كارگرانی كه با اشیاء تیز یا عمل روی اشیاء تیز كار می‌كنند باید از دستكش‌های مناسب (مسلح به نوارهای فلزی) استفاده نمایند.
– دستكش بایستی طوری انتخاب شود كه با خطرات احتمالی ناشی از كار متناسب باشد.
– كارگرانی كه فلزات داغ را حمل می‌كنند و یا عملیاتی بر روی آنها انجام می‌دهند (مانند جوشكاری، برشكاری) بایستی دستكش‌هایی از جنس پنبه نسوز یا چرم كه در مقابل گرما مقاومت داشته باشند، استفاده کنند.
– كارگرانی كه با اسیدها وقلیاها سروكار دارند بایستی از دستكش‌های لاستیكی نرم (طبیعی یا مصنوعی)، پلاستیكی نازك كه مقاوم در برابر این مواد می‌باشند استفاده نمایند.
– كارگرانی كه در معرض خطرات ناشی از برخورد یا سقوط اشیاء سنگین در روی پا قرار دارند برای حفاظت از انگشتان پا بایستی ازكفش‌های ایمنی با پنجه‌های فولادی استفاده نمایند.
– كارگران برق‌کار بایستی از دستكش لاستیكی كه عایق برق بوده و مقاومت آن متناسب با ولتاژ برق شبكه باشد، استفاده نمایند.
– كارگرانی كه با وسایل و ابزار برقی كار می‌كنند، باید هنگام كار بر روی سكوی عایق مستقر شده یا از كفش‌های عایق استفاده نمایند.
– كارگرانی كه با مواد روغنی، قلیایی، اسیدی كار می‌كنند، باید ازكفش‌هایی استفاده كنند كه جنس لاستیك و یا چرم قطور باشد و مقاوم در برابر مواد فوق باشد.
-
عینك، ماسك وگوشی
– كلیه كارگرانی كه كار آنها ممكن است سلامت چشم‌هایشان را به خطر بیاندازد باید از عینك حفاظتی استفاده نمایند.
– عینك‌های حفاظتی شیشه‌ای یا پلاستیكی باید دارای مقاومت كافی بوده و فاقد حباب هوا، ترك و موج باشد و بتواند حتی‌الامكان 80% نور را ازخود عبور دهد.
– كارگرانی كه در محیط‌های پرغبار، سمی و یا بسته با هوای آلوده به گازهای مسموم كننده كار می‌كنند، جهت حفاظت از سیستم تنفسی بایستی از ماسك‌های تنفسی با فیلتری متناسب با نوع آلودگی استفاده نمایند.
– انتخاب ماسك و فیلتر بستگی به خواص شیمیایی، فیزیكی و بیولوژیكی ماده موجود در محیط كار و نوع محل و فضای كار دارد.
– كارگرانی كه با دستگاه‌های پر سروصدا كار می‌كنند یا در مجاورت این دستگاه‌ها بطور مداوم به كار مشغولند، بایستی از گوشی‌های مناسب استفاده نمایند.
– كارگرانی كه در عملیات جوشكاری و برشكاری مشغول كار هستند، بایستی از عینك‌های ایمنی مجهز به شیشه‌های رنگی (فیلتردار) جهت جذب تشعشات استفاده نمایند (استاندارد 2092-BS).
-
كمربند ایمنی وطناب نجات
– برای كاركنانی كه در ارتفاع به كار می‌پردازند و با خطر سقوط مواجه هستند استفاده از كمربندهای ایمنی و سایر حائل‌های ایمنی مناسب، ضروری است.
– كمربندهای ایمنی و متعلقات آن باید از چرم، برزنت و پارچه‌های مقاوم و مواد محكم ساخته شده باشد و قدرت تحمل بار را با حداقل نیروی 1150 كیلوگرم داشته باشد. (حداقل پهنای كمربند cm12و ضخامت آن mm6 می‌باشد.)
– كمربندهای ایمنی نباید دارای زدگی، پارگی وسایر اشكالاتی باشند كه باعث ایجاد خطر برای استفاده كننده گردد.
– كلیه قطعات وضمایم كمربندهای ایمنی بایستی بطور دقیق و مرتب مورد بازدید قرار گیرد و قطعات فرسوده تعویض گردد؛ حصول اطمینان از بی‌عیب و نقص بودن كمربند الزامی است.
2- سایر نكات ایمنی در كارگاه‌ها
-
نور
– در تونل‌ها و راهروها از لامپ‌های فلورسنت دوبل یا جفتی به فاصله 8 متراستفاده شود.
– در سالن‌های كارگاهی و محوطه كارگاه باید از لامپ‌های بخارسدیم ـ جیوه استفاده شود.
– میزان روشنایی مناسب در تونل و راهروها و محل عبور و مرور افراد حداقل 100 لوستر و میزان روشنایی برای فعالیت‌های ساختمانی و كارگاهی مانند جوشكاری، آهنگری وغیره حداقل 200-150 لوكس می‌باشد.
– لامپ‌ها نباید طوری نصب شوند كه نور مستقیم وارد چشم كارگر شود.
– چراغ‌های گردان می‌بایست به رنگ قرمز بوده و تعادل كافی داشته باشند.
– هنگام استقرار چراغ چشمك زن یا گردان، سیم حامل برق لازم است در صورت امكان بر روی دیوار نصب گردد.
– تامین نور كافی برای انجام فعالیت‌های مختلف در كارگاه ضروری است. باتوجه به عدم امكان تامین نور طبیعی دربخش عمده‌ای از محیط‌های كار، بایستی از چراغ‌های مناسب استفاده شود.
– چراغ‌هایی كه برای تامین نور در محیط‌های كار نصب می‌شوند باید در محل‌های مناسب به طور كاملا ایمن نصب شوند.
– استفاده از چراغ‌های رنگی برای تامین نور در محیط‌های كار ممنوع است.
– چراغ‌ها باید دارای حفاظ‌های مناسب باشند كه در صورت برخورد با اشیاء صدمه نبینند.
– امكان استفاده از چراغ‌های قابل جابجایی (چراغ گردان) باید با تعبیه پریزها و رابط‌های مناسب در كارگاه درنظر گرفته شود.
– دركلیه معبرها و مسیرهای رفت وآمد كارگران و وسایل، باید چراغ‌های مناسب با نور كافی و در محل‌های ایمن نصب گردند.
– كلیه وسایل و تجهیزات تامین نور كارگاه بایستی دارای كیفیت مناسب و مطابق با اصول فنی مربوطه باشند.
– استفاده از نوار یا چسب در محل اتصال دو سیم به تنهایی ممنوع می‌باشد و بایستی حتما از ترمینال استفاده شود.
-
تهویه كارگاه
– از آنجا كه بخش قابل توجهی از فعالیت‌های ساختمانی در محیط‌های بسته زیرزمین و بدون ارتباط مستقیم با فضای باز انجام می‌شود، تهویه كارگاه باید به نحو مطلوب انجام شود. بدین منظور:
الف) تجهیزات و وسایل مناسب تهویه باید با توجه به شرایط كارگاه پیش‌بینی و نصب شوند.
ب) سرعت جریان هوای ورودی به كارگاه ونحوه توزیع آن باید به گونه‌ای باشد كه باعث ورود، گسترش یا افزایش آلودگی هوای كارگاه نگردد.
ج) سیستم تخلیه هوا و كانال‌های مناسب آن در محل‌هایی كه آلودگی ناشی از گرد و غبار یا دود و گازهای سمی وجود دارد، بایستی پیش‌بینی شود.
د) تهویه كارگاه باید به طور دایمی در طول مدت زمان كار انجام شود.
– درصورت وجود گرد و غبار و دود با غلظت بالاتر از حد مجاز، باید از فیلترهای مناسب گرد و غبار و دود یا گاز سمی استفاده شود.
– تهویه باید به دو صورت عمومی و موضعی طراحی و اجرا گردد.
– درتهویه، عمل مكش (جهت خروج آلودگی) و دمش (جهت ورود هوای تازه) می‌بایست بطور همزمان صورت گیرد.
– برای جلوگیری از گسترش آلودگی ناشی از احتراق ماشین‌های درونسوز، مانند موتور جوش‌های دیزلی و امثال آنها، بایستی دودهای حاصل از احتراق به وسیله لوله‌های تخلیه هوا و فن مناسب به خارج از محیط كارگاه هدایت شود.
– كلیه وسایل و تجهیزات مورد استفاده باید مطابق با اصول فنی و عاری از نقص باشند.
– دمش و مكش می‌بایست توسط سیستم توزیع مناسب (duct) صورت پذیرد.
آبرسانی
– برای تامین آب شرب كارگران و آب مورد نیاز عملیات ساختمانی باید از لوله‌های مناسب استفاده شود.
– لوله‌كشی آبرسانی كارگاه باید از محل‌های مناسب و ایمن انجام شده و لوله‌ها باید در مقابل صدمات احتمالی محافظت گردند.
– لوله‌هایی كه روی سطوح قائم نصب می‌شوند، بایستی به وسیله بست‌های مناسب و به طور محكم به دیوار متصل شده و در معرض برخورد اشیاء و ابزار كار نباشند.
– اگر برای انتقال آب از شلنگ استفاده می‌شود، این شلنگ‌ها حتی‌الامكان نباید در مسیر تردد ماشین‌آلات و یا كارگران قرار گیرند؛ مگر اینكه حفاظت آنها در مقابل ضربه و فشار به نحو مناسب انجام گیرد.
– كلیه لوله‌ها، شیرها و فلكه‌ها، شلنگ‌ها و سایر وسایل آبرسانی باید از جنس مرغوب و عاری از هرگونه نقص بوده و به طور كاملا ایمن نصب شده باشند.
– استفاده از لوله‌ها، شیرآلات، شلنگ و سایر وسایل فرسوده یا صدمه دیده كه موجب اتلاف آب می‌گردند ممنوع است.
– به منظور جلوگیری از پخش آب و آلودگی سطح كارگاه، باید فاضلاب حاصل از استعمال آب آشامیدنی و بهداشتی به روش مناسب جمع‌آوری و دفع گردد.
-
علایم هشدار دهنده
– استفاده از علایم هشدار دهنده مانند چراغ‌های چشمك زن و تابلوهای شبرنگ و غیره در نقاط حساس و خطرناك ضروری است.
– كلیه داكت‌ها، پرتگاه‌ها، لبه‌های سطوح شیب‌دار، بازشوهای واقع در كف معابر و سایر نقاطی كه احتمال ایجاد خطر برای كارگران وجود دارد، بایستی به وسیله علایم هشدار دهنده مناسب مشخص شوند.
– محل‌های ورود و خروج به كارگاه و اطراف محل‌های گود برداری و به طوركلی اطراف محیط كارگاه بایستی با نصب علایم هشدار دهنده مشخص شوند.
– چراغ‌های چشمك زن بایستی در تمام طول مدت كار، روشن و قابل رویت باشند.
– كلیه علایم هشدار دهنده مانند تابلوها و برچسب‌ها باید كاملا در معرض دید افراد بوده و به طور آشكار نصب شده باشند.
-
حفاظ ایمنی
– محوطه كارگاه بایستی به وسیله حفاظ‌های ایمنی مناسب و مكمل آن علایم هشدار دهنده مناسب و چراغ چشمك زن، از فضاهای عمومی املاك و معابر مجاور مجزا گردد.
– حفاظ‌های ایمنی مورد استفاده برای اطراف گودبرداری‌ها، لبه‌های پرتگاه، كناره پلكان و سطوح شیب‌دار، بازشوها، داكت‌ها و لبه‌های خطرناك بایستی دارای استحكام كافی بوده و به طور كاملا ایمن نصب شده باشند تا از خطر سقوط كارگران یا وسایل و ابزار جلوگیری شود.
– كلیه اجزای حفاظ‌های ایمنی مانند لوله‌ها، بست‌ها، تخته‌ها و غیره باید از جنس و كیفیت مرغوب و مناسب برخوردار باشند.
– فاصله میله‌های عمودی و افقی نرده‌ها و حفاظ‌ها باید به اندازه‌ای باشند كه امكان عبور و خطر سقوط از میان آنها وجود نداشته باشد.
– بازشوها، سوراخ‌ها، و فرورفتگی‌های موجود دركف‌های معابر و محل‌های كار باید به یكی از طرق زیر حفاظت شوند:
الف) به وسیله تخته و الوارهای مناسب پوشیده شوند.
ب) به وسیله مش‌ها (شبكه‌های میلگرد) با حداكثر چشمه‌های 5/2*5/2 سانتیمتر پوشانده شوند.
ج) به وسیله حفاظ‌های محكم و ایمن كه دور تا دور آنها نصب می‌شوند محافظت گردند.
– شبكه‌های آرماتور، تخته‌ها و الوارهای نصب شده روی سوراخ‌ها و بازشوهای كف محل‌های كار یا معابر باید دارای استحكام كافی بوده و به گونه‌ای نصب شوند كه مانعی در رفت و آمد كارگران و حمل وسایل ایجاد ننمایند.
